Door: Suzanne, gepubliceerd op: 11/01/2022

Soms is het nodig om röntgenonderzoek te laten doen. Met een röntgenonderzoek kunnen eventuele afwijkingen in het lichaam worden gevonden. Bijvoorbeeld met een röntgenfoto van je gebit bij de tandarts. Of een CT-scan van je buik om te kijken of hier een afwijking zit. Maar, is dit ook veilig wanneer je zwanger bent? Ongeboren kinderen zijn gevoeliger voor röntgenstraling dan volwassenen vanwege snel delende weefsels, vertelt onderzoeker en verloskundige Maria Dalmaijer. De risico’s lijken echter erg klein te zijn. Bovendien is de hoeveelheid straling die bij de baby komt verwaarloosbaar. Harmen Bijwaard, lector Medische Technologie aan Hogeschool Inholland legt uit dat röntgenonderzoeken tijdens de zwangerschap daarom veilig zijn. Bij een uitgebreidere CT-scan van de buik zal de arts bekijken of er andere onderzoeken mogelijk zijn.

Een vliegreis naar Japan

Bij een röntgenonderzoek wordt straling gebruikt. Iedereen staat dagelijks bloot aan zeer kleine hoeveelheden straling uit de aardbodem en het heelal. De hoeveelheid röntgenstraling van een röntgenfoto van hart en longen komt overeen met de dosis die iemand krijgt aan kosmische straling tijdens een vliegreis naar bijvoorbeeld Japan. De hoeveelheid straling bij een CT-scan is ongeveer honderd keer hoger. Röntgenstraling is energierijke straling en bijvoorbeeld niet hetzelfde als straling van je magnetron.

Welke risico’s zijn er voor het ongeboren kind?

Maria vertelt dat er heel kleine risico’s zijn op hersentumoren en leukemie. “De aantallen hiervan zijn echter zo laag, dat voor een duidelijk verband tussen bepaalde vormen van kanker en de röntgenonderzoeken geen duidelijk bewijs gevonden is.”

“Ook blijkt uit onderzoek dat er een risico is op mentale schade bij hogere doses stralingen. Dit zou een enkele punt daling van het IQ kunnen betekenen. Wat in praktijk niet of nauwelijks te merken is” legt Maria uit.

Moeten zwangere vrouwen zich ongerust maken als hun tandarts een röntgenfoto heeft gemaakt?

Harmen: “Nee, bij röntgenfoto’s die de tandarts maakt is de hoeveelheid straling heel laag. Bovendien gaat de directe straling dan door de kaak en is de hoeveelheid straling die de buik bereikt verwaarloosbaar.”

Welke röntgenonderzoeken kunnen vrouwen beter niet ondergaan tijdens de zwangerschap, bijvoorbeeld röntgenfoto’s van de buik?

Harmen: “Bij elk röntgenonderzoek moet de arts een afweging maken tussen het voordeel van het onderzoek en het nadeel van het gebruik van röntgenstraling. Bij een röntgenonderzoek van de baarmoeder is het belangrijk te bepalen wat de hoeveelheid röntgenstraling voor het kind zal zijn. Bij enkel een röntgenfoto zal die dosis laag zijn. Bij een uitgebreidere CT-scan is die dosis hoger en zal een gespecialiseerde arts samen met de radioloog een zorgvuldige afweging maken. Daarbij moet dan ook gekeken worden naar alternatieve onderzoeken, zoals een echo of MRI, en of het onderzoek wellicht uitgesteld kan worden tot na de zwangerschap.”

Harmen Bijwaard, lector Medische Technologie aan Hogeschool Inholland: “Bij röntgenonderzoek waarbij de baarmoeder niet in beeld is, zijn de risico’s voor het ongeboren kind echt verwaarloosbaar.”

Zwangeren hebben behoefte aan voorlichting over de risico’s van röntgenstraling

Ondanks dat de risico’s op schade klein zijn voor het ongeboren kind is goede voorlichting aan zwangeren belangrijk wanneer een röntgenonderzoek nodig is. Samen met studenten verloskunde en haar collega-onderzoekers heeft Maria onderzoek gedaan naar de communicatie en voorlichting over röntgenstraling aan zwangere vrouwen als onderdeel van het REVIVE project. Hieruit blijkt dat er weinig voorlichting wordt gegeven door de Medische Beeldvormings- en Bestralingsdeskundigen. Dit zijn bijvoorbeeld medewerkers van de afdeling radiologie. Toch hebben de meeste zwangeren hier wel behoefte aan.

Maria: “Het is goed om zwangeren die voor de keuze van een röntgenonderzoek komen te staan, duidelijk te maken dat de risico’s voor het ongeboren kind erg klein zijn. Vrouwen willen goed geïnformeerd zijn, blijkt uit het onderzoek. Zo kunnen ze een keuze maken ten aanzien van het röntgenonderzoek”.

Het is daarom altijd belangrijk om aan je zorgverlener te vertellen dat je (misschien) zwanger bent voordat je een röntgenonderzoek hebt. Maria: “Er kan gekeken worden of er een alternatief is. Bijvoorbeeld door een echo te maken. Soms is het uitvoeren van een röntgenonderzoek toch nodig om de ziekte of aandoening adequaat te kunnen behandelen”.

Over het project Röntgenstraling En Vrouwen in Verwachting (REVIVE)

Doel van dit project was het ontwikkelen van een praktische leidraad en een e-learning voor Medische Beeldvormings- en Bestralingsdeskundigen. Zodat er in de dagelijkse praktijk meer eenduidigheid is. In de e-learning gaat het onder meer over de effecten van straling, het gebruik van een loodschort en op welke manier professionals het beste kunnen communiceren over risico’s van straling. In april 2021 is er een artikel geschreven over een deelproject hiervan. Dit artikel is geschreven door Maria Dalmaijer RM MSc, Esther Feijen-de Jong RM PhD, Harmen Bijwaard PhD, Fleur Wit MSc, Colinda Vroonland, Lilian Peters PhD.

Het deelproject is uitgevoerd door de Academie Verloskunde Amsterdam en Groningen (AVAG). De onderzoekers hebben de volgende onderzoeksvragen beantwoord:
1. Hoe ervaren zwangere vrouwen in Nederland de communicatie over de risico’s van röntgenstraling tijdens de zwangerschap op het ongeboren kind.

2. Hoe willen zwangere vrouwen in Nederland voorlichting over de risico’s van röntgenstraling op het ongeboren kind ontvangen.

Uit het onderzoek blijkt dat slechts weinig voorlichting is gegeven aan zwangeren. Als het voorafgaand aan een röntgenonderzoek niet mogelijk is om voor te lichten, dan willen de deelnemers na afloop hiervan alsnog over effecten van het onderzoek geïnformeerd worden. Ook blijkt dat ze de voorlichting graag op een eenvoudige en visuele manier willen krijgen.

Meer weten?

Wil je meer weten over röntgenonderzoek tijdens de zwangerschap? Lees de informatie op Ik ben zwanger en er is een CT-scan, MRI of röntgenfoto nodig | Thuisarts.nl

Meer over het REVIVE project vind je op de website van InHolland: REVIVE: Röntgenstraling en vrouwen in verwachting | Inholland

Bronnen: