Door: Melissa, gepubliceerd op: 04/02/2024

In een ander artikel schrijven we over de verschillende vormen van pijnverlichting met medicijnen, bijvoorbeeld de ruggenprik, remifentanil of lachgas. Maar wist je dat er nog een aantal andere opties zijn om de pijn van weeën te verlichten zonder medicatie? Deze worden ook wel ‘comfortverhogende interventies’ genoemd. Ze hebben als groot voordeel dat er geen risico’s zijn voor de moeder en de baby en je ze daardoor ook thuis kan toepassen. Een ander bijkomend voordeel is dat je niet hoeft te wisselen van zorgverlener. In dit artikel neemt verloskundige Melissa jullie mee langs de meest voorkomende manieren om de baringspijn te verlichten zonder medicatie.  

Wat is natuurlijke pijnverlichting? 

Als je pijn ervaart reageert je lichaam daarop met het aanmaken van natuurlijke pijnstillers, genaamd endorfines. De aanmaak en werking van endorfines verloopt het beste als je ontspannen bent. Ben je niet op je gemak, in paniek of gestrest, dan rem je de aanmaak van deze endorfines en ervaar je meer pijn. Een fijne vertrouwde bevalomgeving helpt bij het creëren van rust en ontspanning. In een fijne omgeving kunnen endorfines en bevalhormonen optimaal hun werk doen. Voor de ene vrouw kan dit het beste thuis zijn, voor een ander misschien een bevalcentrum of ziekenhuis. Denk aan gedimd licht, sfeerlichtjes, vertrouwde spullen, geuren en geluiden. Als je niet thuis bevalt kan je een deken, kussen en/of sfeerlichtjes meenemen en een playlist aanzetten die je vaak luistert.  

Warmte 

Warmte is een belangrijk element in natuurlijke pijnstilling. Warmte zorgt dat we ons veilig en op ons gemak voelen. Warmte geeft (spier)ontspanning, aanmaak van natuurlijke pijnstillers en bevordert hierdoor je baringsproces en vermindert de pijnbeleving. Je kan hierbij denken aan warme sokken voor de koude vloer, kruik, warme vochtige doek, warme douche of eventueel in bad. Veel ziekenhuizen en geboortecentra bieden de mogelijkheid om in een warmwaterbad of onder een warme douche te bevallen. Dit kan helpen bij spierontspanning en pijnverlichting. Ook thuis is warmte goed toe te passen. Online of via sommige verloskundigenpraktijken zijn bevalbaden te huur. Bewezen voordelen van warmte tijdens de bevalling zijn:

  • Minder gebruik van de ruggenprik.
  • Geen wisseling van zorgverlener nodig.
  • Kortere duur van de ontsluitingsfase.  

Nadelen zijn:

  • Het werkt helaas niet voor iedereen.
  • Het bevalbad is niet in elk ziekenhuis beschikbaar.
  • Soms gaat de bevalling zo snel dat het bad nog niet klaar is.  

Voor meer informatie over bevallen in bad, zie ook ons artikel: Wat zijn de voor-en nadelen van een badbevalling. 

Houdingen  

Het soort houding dat je aanneemt tijdens de baring, of eigenlijk de variatie in houdingen die je gebruikt tijdens de baring werkt pijnverlichtend. Wij schreven eerder een uitgebreid artikel over welke houdingen er zijn en wat de voor- en nadelen hiervan zijn. Zo kan een verticale houding (rechtop) tijdens de ontsluiting zorgen voor minder gebruik van de ruggenprik, meer gevoel van controle en een kortere duur van de ontsluitingsfase. Een nadeel is dat er gemiddeld genomen iets meer bloedverlies is bij een verticale baring en het vaak moeilijker toepasbaar is in combinatie met medicinale pijnstilling. Het belangrijkste is dat je een houding zoekt, waarin jij op een zo goed mogelijke manier je weeën kan opvangen en kan persen. Probeer te variëren in houdingen om krachtige weeën te hebben die jou sneller helpen te ontsluiten en te persen. 

Ademhalingsoefeningen 

Ademhaling is een onderwerp dat je in veel zwangerschapscursussen ziet terugkomen en dit is niet zonder reden. Over het algemeen helpt het veel moeders om het ritme van de ademhaling te vertragen. Dus meer tijd te nemen dan normaal om in te ademen en langzaam door de mond uit te blazen. Vaak probeer je in het begin zo lang mogelijk je eigen ademhaling te volgen. Wanneer de weeën krachtig worden en het niet meer lukt om dit met je normale ademhaling onder controle te houden, probeer dan een nieuw ritme te vinden. Vaak werkt het goed om rustig in te ademen richting je buik en daarna in 4 seconde uit te ademen (eventueel in pufjes). Door je te focussen op je ademhaling gaat de aandacht deels weg van de pijn, waardoor je hier beter mee kan omgaan. Soms kan het zijn dat je het ritme kwijtraakt, dan is het fijn als je partner of een zorgverlener je weer terug in het ritme helpt.   

Massage  

Ook bij massage zien we veel verschillen tussen barende vrouwen. De ene vrouw vindt dit fijn en de ander wil niet aangeraakt worden. Dit is iets om tijdens je bevalling uit te vinden. Meestal merk je dit snel genoeg en soms wisselt dit ook per bevallingsfase. Vaak is massage van de rug fijn bij rugweeën en kan massage van de benen helpen bij het opvangen van beenweeën. Het is prettig om massageolie of babyolie bij de hand te hebben voor het geval massage gewenst is. Uit onderzoek blijkt dat massage gemiddeld genomen leidt tot een afname in pijnbeleving en angst tijdens de baring. Er zijn geen nadelige effecten bekend en het kan in iedere setting worden toegepast. 

TENS (transcutane electro neuro simulatie) 

Met een TENS apparaat geef je jezelf kleine stroomstootjes. Dit klinkt misschien wat eng, maar het geeft een prikkelend of tintelend gevoel. Hierdoor leidt het af van de pijn. De elektroden zitten op je rug geplakt. Deze zijn met draadjes verbonden aan een klein apparaat, dat jij zelf bedient. Je kan dus zelf beslissen wanneer je de stroomstootjes geeft. Je kan de TENS tijdens alle fases van de bevalling gebruiken. 

TENS heeft geen gevolgen voor jou of je baby, maar er is nog weinig wetenschappelijke onderbouwing voor het gebruik van de TENS. Wat we zien in de praktijk is dat het veel vrouwen enige mate van pijnstilling geeft, zeker als je hiermee aan het begin van de bevalling start en niet wacht tot er persdrang komt. Wel is er veel variatie tussen vrouwen. Wat voor de ene persoon werkt, werkt mogelijk niet voor een andere persoon. Uit de studies die gedaan zijn is het pijnstillend effect niet direct aangetoond. Wel zijn vrouwen tevreden over deze vorm van pijnverlichting en zetten het een volgende bevalling vaak weer in. Het voordeel is wel dat je gewoon rond kunt blijven lopen. Je kan dus verschillende houdingen aannemen tijdens de weeën. 

Een TENS apparaat kan je thuis gebruiken of in overleg met je zorgverlener meenemen naar het ziekenhuis. Je moet een TENS apparaat wel zelf van tevoren huren. Let op: je kan een TENS apparaat niet in bad of douche gebruiken!

Steriele waterinjecties 

Wil je thuis bevallen? Dan is het mogelijk om waterinjecties te krijgen. Je verloskundige zet 4 prikken met schoon, steriel water in je onderrug. De injecties werken na maximaal 15 minuten en je voelt dan gedurende 1 à 2 uur minder pijn. Ze helpen vooral bij rugweeën. Het voordeel is dat je hiermee gewoon kan staan en lopen. Er zijn geen bijwerkingen, maar sommige vrouwen vinden de prikken pijnlijk.  

Je kunt de steriele waterinjecties thuis krijgen van je eigen verloskundige. Niet veel ziekenhuizen bieden dit aan. Het is dus belangrijk hierop te letten als deze vorm van pijnstilling je voorkeur heeft. 

VR-bril 

Deze methode van pijnverlichting staat nog in de kinderschoenen maar wordt wel in steeds meer ziekenhuizen en verloskundigenpraktijken toegepast. De virtual reality (VR)-bril laat rustgevende beelden zien en geluiden horen en werkt op basis van meditatie. Hierdoor heb je meer focus op je lichaam en kom je beter in je bevallingsbubbel. De werking komt vooral doordat de bril veel stressgevende omgevingsfactoren verwijdert. Vaak heb je de bril één of meerdere korte periodes op om de omslag naar ontspanning te maken.  Meerdere kleine studies laten zien dat deze bril een positieve invloed heeft op ontspanning en zorgt voor een afname van pijn tijdens de baring. De nadelen zijn vooral praktisch. De bril is nog maar in een aantal praktijken beschikbaar en sommige vrouwen worden misselijk. Dit is op te lossen door de bril af te zetten, waarna de misselijkheid snel verdwijnt. 

Aromatherapie en essentiële oliën 

Aromatherapie kan een aanvulling zijn om een fijne bevalomgeving te creëren. Hoewel er beperkt wetenschappelijk bewijs is naar de effectiviteit ervan omdat het niet of weinig is onderzocht, melden sommige vrouwen positieve ervaringen. Hieronder staan enkele manieren waarop aromatherapie of essentiële oliën tijdens de bevalling kan helpen.

  • Ontspanning en stressvermindering: Aromatherapie maakt gebruik van essentiële oliën. Geuren, zoals lavendel of kamille kunnen een gevoel van kalmte geven, waardoor stress tijdens de bevalling kan verminderen.
  • Pijnverlichting: Essentiële oliën, zoals pepermunt en gember, worden gebruikt vanwege hun mogelijke pijnstillende eigenschappen. Ze kunnen helpen bij het verlichten van spierpijn en ongemak tijdens de bevalling. 
  • Bevordering van de ademhaling: Aromatherapie kan vrouwen aanmoedigen om diep en regelmatig te ademen, waardoor er meer ontspanning en kalmte is.
  • Sfeerverbetering: Een juiste geur kan de sfeer verbeteren en een gevoel van vertrouwen geven. Dit kan vooral belangrijk zijn in een ziekenhuisomgeving, waar een bepaalde geur een meer huiselijke sfeer kan creëren. 

Continue begeleiding 

Continue begeleiding of ondersteuning betekent dat er vanaf de actieve fase van de bevalling tot en met de persfase continu iemand bij je in de buurt is die je ondersteunt, verzorgt, geruststelt en aanmoedigt. Dit kan een verloskundige, kraamverzorgster, verpleegkundige of doula zijn. Maar ook een vriendin, partner of kennis. Deze ondersteuning zorgt ervoor dat je je veilig voelt. Hierdoor verlaagt het eventuele angstgevoelens en worden stresshormonen onderdrukt. Als gevolg hiervan maak je meer natuurlijke pijnstillers aan en kunnen de baringshormonen beter hun werk doen.  

Continue ondersteuning heeft meerdere voordelen:

  • Minder behoefte aan pijnmedicatie.
  • Kortere bevalling
  • Vaker een spontane bevalling
  • Grotere tevredenheid over de bevalling.  

Het nadeel is dat door drukte er soms niet de hele tijd een zorgprofessional beschikbaar is voor deze ondersteuning. Natuurlijk kan dit opgevangen worden door eventuele andere baringspartners, zoals doula, vriendin, partner of kennis. Lees meer over continue begeleiding in het artikel Een diepe duik in watchfull attendance.  

Verschillende methoden combineren 

In het artikel zijn we een aantal technieken van pijnverlichting zonder medicatie langsgelopen. Je kan ervoor kiezen om één van de technieken toe te passen tijdens je bevalling. Maar in de praktijk zie ik als verloskundige vaak dat juist een combinatie van technieken goed werkt om met de baringspijn om te gaan. Denk hierbij aan een bevalling in de thuissetting, waarbij je als vrouw op handen en knieën in bad zit, je focust op je ademhaling, terwijl je partner je rug masseert. Op de achtergrond een rustgevend muziekje en eventueel bepaalde geuren die ontspannend voor je werken. Hierin zitten ongemerkt veel van de bovengenoemde technieken verwerkt. Ook als je gekozen hebt voor medicinale pijnstilling tijdens de bevalling kan je nog steeds verschillende houdingen, massage, ademhalingstechnieken en continue ondersteuning toepassen. Kortom, kijk naar jouw situatie en neem de technieken mee uit het artikel die bij jou passen. Ook leuk om met vrienden of familieleden te bespreken en de verschillende technieken alvast te oefenen in de zwangerschap om te kijken of het bij jou zorgt voor ontspanning! 

Luister ook de Podcast over “Mindfulness bij baringsangst” van Kennispoort Verloskunde.

Bronnen: