Wat is zwangerschapsdiabetes?
Zwangerschapsdiabetes, zwangerschapssuiker of Diabetes Gravidarum is een tijdelijke vorm van suikerziekte die tijdens de zwangerschap ontstaat. Je lichaam reageert minder goed op het hormoon insuline waardoor je bloedsuikerspiegel stijgt. Direct na de bevalling verdwijnt de zwangerschapsdiabetes (1). Wel heb je als vrouw een verhoogd risico op het krijgen van diabetes op latere leeftijd. In 2019 had 7.3% van alle zwangere vrouwen zwangerschapsdiabetes (2).
Hoe merk ik dat ik zwangerschapsdiabetes hebt?
Zwangerschapsdiabetes ontstaat vaak zonder klachten, de diagnose volgt uit een zogenaamde suikertest (glucosetolerantie test, afgekort OGTT). Sommige vrouwen hebben klachten als dorst, vermoeidheid en/of vaker plassen. De opsporing en behandeling van zwangerschapsdiabetes verschilt per regio. Voor adviezen en vragen is het verstandig om met je eigen zorgverlener contact op te nemen.
Wanneer heb ik een groter risico op zwangerschapsdiabetes?
Overgewicht is een risicofactor voor het ontwikkelen van zwangerschapsdiabetes. Heb je overgewicht? Het loont om voor of in het begin van je zwangerschap al bij je huisarts of een diëtiste langs te gaan om te kijken hoe je op een gezond gewicht kunt komen en zwangerschapsdiabetes kunt voorkómen. Voor zwangeren is het net als voor iedereen belangrijk om in de basis een gezond eetpatroon te hebben. Daarnaast is sporten voor en tijdens de zwangerschap erg gezond, je verkleint hiermee de kans op zwangerschapsdiabetes (8).
Kun je alleen zwangerschapsdiabetes krijgen als je overgewicht hebt?
Het is een misvatting dat alleen mensen die overgewicht hebben of veel suiker eten zwangerschapsdiabetes ontwikkelen. Je loopt in bepaalde gevallen, ondanks een gezond gewicht en dieet, ook risico op het ontwikkelen van zwangerschapssuiker. De risicofactoren op een rij:
- Je hebt bij de start van de zwangerschap overgewicht, een BMI van meer dan 30
- Je hebt in een vorige zwangerschap zwangerschapsdiabetes gehad
- Je hebt in de vorige zwangerschap een baby gekregen met te ruim geboortegewicht
- Je hebt een moeder, vader, zus en/of broer met diabetes type 2
- Je hebt polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS). Je hebt dan geen of minder vaak een eisprong.
- Je bent van Hindoestaanse, Noord-Afrikaanse of Arabische afkomst
- Je bent ouder dan 40 jaar
- Je baby groeit groot op de echo en/of het vruchtwater is te ruim
- Je baby is in een eerdere zwangerschap overleden in je buik
Wat moet ik doen als ik een of meerdere van bovenstaande risicofactoren hebt?
Heb je een of meer van deze risicofactoren dan zal je verloskundig hulpverlener je adviseren tussen 24 en 28 weken in je zwangerschap een suikertest uit te voeren. Hierbij word je nuchtere bloedsuikerwaarde gemeten, daarna krijg je een suikerdrankje en wordt er na 2 uur nogmaals je bloedsuikerwaarde gemeten. Deze test wordt eerder in de zwangerschap geadviseerd als je in je vorige zwangerschap zwangerschapsdiabetes had (3).
Een andere reden voor een suikertest is als je baby in de zwangerschap te snel groeit of wanneer er teveel vruchtwater is, dit krijg je te horen bij je echo. De uitslag van de suikertest volgt binnen een aantal dagen.
Wat als de suikertest uitwijst dat ik zwangerschapsdiabetes heb?
Voor elke zwangere geldt dat er een plan op maat wordt gemaakt. Je wordt in contact gebracht met een diëtist of diabetesverpleegkundige. Met de diëtist kijk je naar je voeding- en bewegingspatroon. Je krijgt het advies om koolhydraten te verminderen en verdelen en in sommige gevallen te vervangen. Daarnaast krijg je het advies om suikerrijke producten te mijden. Om te zien hoe je lichaam reageert op voeding word je gevraagd je suikers te monitoren met een bloedsuikerapparaat of sensor. Hierdoor kunnen zowel jij als je verloskundig hulpverlener zien welke voeding je bloedsuiker laat stijgen.
Naast voeding is ook bewegen belangrijk. Dit heeft namelijk een positieve werking op je insulinehuishouding en kan je bloedsuiker laten zakken (4). Bij bijna 80% van de vrouwen is het monitoren en aanpassen van hun voeding voldoende om de bloedsuikerwaardes goed te houden. Als je verder gezond zwanger bent en je baby normaal groeit, kun je een spontane bevalling afwachten.
Wanneer moet ik insuline gebruiken?
Bij iets meer dan 20% van de vrouwen werkt het monitoren van de suiker in combinatie met het dieet onvoldoende (2). Dan krijg je het advies om insuline te gebruiken om je bloedsuikerwaardes te stabiliseren. Je wordt verwezen naar de specialist in het ziekenhuis: de internist. Als je insuline gebruikt, bestaat momenteel het advies om niet voorbij 39 weken zwangerschap te gaan en de bevalling in te leiden. Dit in verband met de mogelijke nadelige effecten voor de baby als je langer zwanger bent, zoals het te groot groeien van de baby en een moeizame bevalling (4).
Is zwangerschapsdiabetes gevaarlijk?
Het kan het zijn dat de baby door de zwangerschapsdiabetes groter groeit dan normaal. De bevalling kan dan moeizamer verlopen. Daarnaast kan de baby last krijgen van een lage bloedsuikerspiegel na de geboorte. Wanneer je insuline hebt gebruikt in de zwangerschap wordt de baby gecontroleerd op de bloedsuikerwaardes kort na de bevalling. Ook kan de baby meer last krijgen van geelzucht waarvoor extra controle mogelijk is. Als dit ernstig is, dan is behandeling in het ziekenhuis nodig.
Als zwangere heb je een verhoogd kans op het ontwikkelen van een hoge bloeddruk (5). Het is belangrijk om de suikertest uit te voeren als je verloskundig hulpverlener je adviseert om dit te doen zodat je baby en jij de juiste zorg aangeboden krijgen.
Wat zijn de gevolgen van zwangerschapsdiabetes na de zwangerschap?
Als je bent bevallen verdwijnen je eventuele klachten en stabiliseren je suikerwaardes over het algemeen vanzelf. Zwangerschapsdiabetes verhoogt de kans op diabetes type 2 (ouderdomsdiabetes). Ongeveer 50% van de vrouwen met zwangerschapsdiabetes ontwikkelt binnen 5 tot 10 jaar na de bevalling diabetes type 2 (9). Het is daarom erg belangrijk om dit te vervolgen via de huisarts. Ook kun je advies vragen van een diëtist over hoe je gezond leeft en als je overgewicht hebt hoe je gezond kan afvallen. Hiermee verklein je het risico op diabetes type 2 sterk.
Wil je opnieuw zwanger worden? Laat je dan op voorhand goed adviseren door je huisarts, diëtist of verloskundig hulpverlener.
- https://www.diabetesfonds.nl/over-diabetes/soorten-diabetes/zwangerschapsdiabetes
- https://www.nivel.nl/sites/default/files/bestanden/1004001.pdf
- https://deverloskundige.nl/uploads/deverloskundige.nl/knov_client_downloads/150/file/DVN-zorgwijzer-Diabetes-en-Zwangerschap.pdf
- https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/diabetes_en_zwangerschap/termijn_van_bevallen_voor_vrouw_met_diabetes.html
- https://www.nvog.nl/wp-content/uploads/2018/10/NVOG-richtlijn-Diabetes-mellitus-en-zwangerschap-v3.0-2018.pdf
- https://diabetesfederatie.nl/images/NDF-Toolkit/NDF_Voedingsrichtlijn_Diabetes_2020.pdf
- https://www.thuisarts.nl/zwangerschaps-diabetes
- Imami, S., Kruis, A., Schoots, E. et al.Sporten in de zwangerschap. Huisarts Wet 63, 45–49 (2020). https://doi.org/10.1007/s12445-020-0521-0
- Verhoogd risico op diabetes mellitus type 2 en hart- en vaatziekten na diabetes gravidarum | NTvG
