Verloskundigen willen alle zwangeren goed behandelen en gelijke kansen bieden. Maar uit onderzoek blijkt dat zwangeren mogelijk niet gelijk worden behandeld als gevolg van discriminatie. Gelukkig komt er meer aandacht voor discriminatie en het aantrekken van inclusie en anti-discriminatie in de geboortezorg. De KNOV (Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen) kwam in juni 2020 met een statement tegen discriminatie. Hierin nodigden zij alle verloskundigen, opleidingen, onderzoeksafdelingen en andere betrokkenen uit om onderzoek te doen en te onderwijzen hoe discriminatie doorwerkt in de geboortezorg. Wij spraken met verloskundigen Bahareh Goodarzi en Djanifa da Conceicao over dit onderwerp.
Djanifa en Bahareh zetten zich in voor een inclusieve geboortezorg
Bahareh geeft les aan de Academie voor Verloskunde Amsterdam en Groningen. Ook doet ze promotieonderzoek naar risicoselectie in de geboortezorg aan de afdeling Verloskundige Wetenschap van het Amsterdam UMC. Ze maakt zich hard voor rechtvaardige zorg binnen de verloskunde. De BlackLivesMatter beweging en haar eigen interesse in feministische onderwerpen zette haar aan het denken over discriminatie in de geboortezorg.
Djanifa is verloskundige in haar praktijk in Rotterdam-Zuid en oprichter van het platform VerlosMoeder. Daarmee wil ze iedereen toegang geven tot kennis over de zwangerschap en geboorte. Voor haar platform is zij actief op onder andere YouTube en Instagram en heeft zij een podcast. Voor VerlosMoeder is Djanifa bezig met het maken van een documentaire. Edson haar man, medeoprichter van VerlosMoeder zal deze ook regisseren. Volgend jaar gaan ze naar Kaapverdië, ze gaan kijken hoe de verloskundige zorg daar geregeld wordt. Ook maakt Djanifa bekend dat ze bezig is met het schrijven van een boek over kinderwens, zwangerschap en het eerste jaar ouderschap. “Dit boek zal op papier worden uitgegeven in het Nederlands” vertelt ze. Voor ieder verkocht exemplaar zal een pdf-versie gratis beschikbaar komen voor iemand die het geld niet heeft om het boek aan te schaffen. “Ook is de wens het boek in meerdere talen uit te brengen voor de pdf-versie”. Op deze manier zal het boek toegankelijk worden voor zoveel mogelijk mensen.”
Gelijke zorg is niet hetzelfde als gelijkwaardige zorg
Djanifa vertelt dat ze in haar eigen praktijk ouders en zwangeren ziet met verschillende achtergronden en culturen. Ook mensen die de Nederlandse taal niet goed begrijpen. Ze legt uit dat deze mensen daardoor niet alle informatie begrijpen die op hen afkomt. Ze noemt op haar website het verschil tussen gelijke zorg en gelijkwaardige zorg.
“Gelijke zorg is makkelijk, we bieden iedereen hetzelfde aan, alles wat daar bovenop komt kost geld. Maar mensen die dat geld niet te besteden hebben, vallen buiten de boot. Gelijkwaardige zorg vraagt aan de overheid, zorgverzekeraars en zorgaanbieders een andere manier van kijken naar het zorgaanbod. Namelijk vanuit kwaliteit en gezondheidsvoordelen en niet vanuit een verdienmodel.”
Dit is een probleem, legt Bahareh uit. “Wanneer iemand niet de kans heeft gekregen om goed onderwijs te volgen, geen goede baan heeft en daardoor bijvoorbeeld slecht eet, heeft die persoon bij voorbaat een slechtere gezondheid. Je kunt het probleem dan oplossen in de zwangerschap als het zich voordoet, maar eigenlijk wil je dat voor zijn. Je wil dat mensen zo gezond mogelijk aan hun zwangerschap beginnen.”
Djanifa streeft naar meer gelijkwaardige zorg door op haar platform laagdrempelig haar kennis te delen als verloskundige én moeder. Via social media heeft ze sinds 2020 een groot bereik opgebouwd. Ze maakt door middel van video’s haar uitleg duidelijk. De filmpjes worden opgenomen door haar man. “Als hij het kan begrijpen, dan kan een zwangere dat zeker!” vertelt ze lachend.
“Ik vind het belangrijk dat iedereen een eigen keuzes kan maken, wat die keuze dan is, is voor mij niet zo belangrijk.”
Zwangeren met een witte huidskleur hebben een grotere kans om te blijven leven
Ook wetenschappelijk onderzoek laat aanwijzingen zien dat zwangeren binnen de geboortezorg ongelijk behandeld worden op basis van hun migratieachtergrond. Bovendien blijkt dat gemarginaliseerde groepen een hoger risico hebben op sterfte van de moeder. Gemarginaliseerde groepen zijn groepen mensen die te maken hebben met sociale uitsluiting. In een onderzoek uit de Verenigde Staten was bijvoorbeeld de sterfte onder inheemse Amerikaanse vrouwen en vrouwen met een zwarte huidskleur significant hoger dan vrouwen met een witte huidskleur. Ook Nederlands onderzoek laat zien dat mensen uit Suriname, de Nederlandse Antillen, uit Afrika en Azië een hoger risico hebben op maternale sterfte (sterfte van moeders). In 55 procent van deze gevallen werd dit veroorzaakt door het niet (op tijd) stellen van een diagnose of het niet (op tijd) opstarten van therapie.
Djanifa: “Dat een zwangere met een donkere huidskleur een grotere kans heeft om te sterven tijdens de bevalling, raakt mij. Dat zou namelijk betekenen dat ook ik een grotere kans zal hebben om te overlijden.”
Discriminatie speelt een rol in het signaleren van zwangeren met een hoger risico op complicaties
Bahareh doet promotieonderzoek naar risicoselectie. Ze vraagt zich in haar onderzoek af hoe je als verloskundige besluit welke zwangere bij de verloskundige kan blijven en welke medisch specialistische zorg nodig heeft. Dit lijkt misschien niet direct iets te maken te hebben met diversiteit in de geboortezorg, maar toch kijkt ze nu anders naar onderzoeksdata en de zorg. “Door vanuit het perspectief van diversiteit, inclusie en discriminatie te kijken naar risicoselectie heb ik gezien dat risico’s niet alleen uit het lichaam kunnen ontstaan maar ook uit de omgeving kunnen komen.”
Ze noemt als voorbeeld de herzieningen in Engeland over het inleiden van de bevalling. In de conceptversie was het advies dat mensen met een niet-witte huidskleur eerder zouden moeten worden ingeleid, omdat zij een hogere kans hebben dat hun kind overlijdt dan witte moeders. “Dan zeg je dus eigenlijk: we zien een risico in jouw lijf, waardoor jouw baby komt te overlijden. Dat gaan we oplossen door de bevalling in te leiden. Dan is het kind geboren en kan het ook niet meer doodgaan”.
“Ik snap dat. Want als zorgverlener wil je dat er zo min mogelijk kinderen overlijden. Het probleem zit alleen niet in het lijf. Dat lijf is niet minder geschikt om zwanger te zijn of om te baren. Het komt doordat zij minder gezond de zwangerschap starten en geen goede toegang tot zorg hebben of niet de zorg krijgen die zij nodig hebben. Maar daar hebben we als zorgverlener minder aandacht voor. Omdat het veel langer duurt om dat probleem op te lossen.”
De zwangere, de cliënt of de zwangere persoon
We gebruiken meestal de term zwangere vrouw, maar dat is niet inclusief. Er zijn ook mensen die zich identificeren als transman of non-binair persoon en zwanger worden. Vraag liever hoe de zwangere persoon aangesproken wil worden. Of oefen met het gebruik van neutrale termen zoals de zwangere, de cliënt, de zwangere persoon. Dit zijn een paar tips uit een artikel over inclusieve geboortezorg van het Vroede Geluid, een platform waar Bahareh medeoprichter van is. In het artikel beschrijft Ryan Hamharak diens ervaring als non-binaire zwangere. Dat Ryan non-binair is houdt in dat Ryan zich geen man of vrouw voelt.
Hoe kan je als (verloskundig)zorgverlener inclusievere zorg geven?
“Ik denk dat de belangrijkste stap bewustzijn is.” zegt Bahareh. “Ik ben ervan overtuigd dat iedereen die in de zorg werkt het allerbeste wil voor iedereen. Ik denk dat zorgverleners helemaal niet willen discrimineren, er bestaan echter blinde vlekken waar ze zich niet bewust van zijn. Zorgverleners doen het niet expres, maar het beïnvloedt wel hun werk.” Als je ergens niet bewust van bent, kan je het ook niet zien. Dan is sprake van een blinde vlek, daarom is het volgens Bahareh belangrijk om aan verloskundigen in opleiding te leren dat ze continu moeten reflecteren. Een makkelijke manier om daar mee te beginnen is bijvoorbeeld een impliciete bias test. Dat is een test die je online kunt doen en waarbij je kan zien waar je blinde vlekken zitten. “Daar bewust van zijn is het meest essentiële, als je daar bewust van bent kun je er ook bewust iets tegen doen. Als het een blinde vlek blijft, dan kan je er niets mee.”
Wil je meer leren over discriminatie in de geboortezorg, kijk dan eens naar de volgende artikelen en websites:
Websites:
Podcasts:
NPO Radio 1- VPRO: Geen kleine man
Contractions: In equity with Baharez Goodarzi
NPO Radio 1- VPRO: De plantage van onze voorouders
KNOV statement tegen discriminatie. 23 juli 2020
Preventie van maternale mortaliteit en ernstige maternale morbiditeit versie 2.0. NVOG. 7 maart 2012
