Een geboorteplan. Onzin of wijsheid?

Door: Floor Meurs, gepubliceerd op: 27/10/2021

Heb jij een geboorteplan? Een overzicht met alle wensen die jij hebt voor jouw bevalling? Slechts 35% van de Nederlandse vrouwen maakt een geboorteplan voor de bevalling blijkt uit onderzoek. Maar een geboorteplan kan je helpen jouw ervaring te verbeteren, onrealistische verwachtingen te voorkomen en teleurstelling te minimaliseren. Wat zijn nu de voor- en nadelen van een persoonlijk geboorteplan?

Elke vrouw is anders, dus elke bevallingswens is anders

Een fijne bevalling betekent voor iedereen iets anders. Misschien vind jij het een fijn idee om in het ziekenhuis te bevallen met alle apparatuur in de buurt, of wil jij het liefst thuis in bad bevallen omringt door kaarsjes en fijne muziek.

“Bevallen is de meeste bijzondere gewoonste zaak van de wereld”

Deze unieke, maar ook spannende gebeurtenis, wil je het liefst op een zo prettig mogelijke manier doorstaan. Vaak heb je al een bepaald beeld in je hoofd, hoe je bevalling voor jou het fijnste zou zijn. Maar hoe bevallingen gaan is vooraf niet te voorspellen. Je bent afhankelijk van de natuur, de omgeving en zorgverleners en hebt dus niet alles in eigen hand.

Een geboorteplan kan helpen negatieve ervaringen te voorkomen

Veel zwangeren hebben een gevoel van machteloosheid over hun eigen bevalling omdat ze niet alles in de hand hebben, bleek uit verhalen verzameld onder 400 zwangeren door Stichting geboortebeweging in 2016 onder de noemer #genoeggezwegen. Promovenda Marit van der Pijl (Verloskundige Wetenschap, Amsterdam UMC) onderzocht deze verhalen. Ze vertelden over handelingen die uitgevoerd waren zonder toestemming, dat ze zich niet serieus genomen voelden, en een gebrek aan steun en compassie ervaren.

Dat sommige vrouwen niet terugkijken op een fijne bevalling weten we ook uit ander onderzoek (Rijnders, 2008). Zo’n 16% van de vrouwen heeft een negatieve bevallingservaring, en 10-20% hield er zelfs een trauma aan over. Het is dan vaak niet de medische handeling of het verloop van de bevalling die hier aanleiding voor is, maar het gebrek aan communicatie door zorgverleners en het gevoel van controle verlies wanneer zaken anders gaan dan verwacht.

Gelukkig kan een geboorteplan helpen om deze communicatie te verbeteren en een gevoel van controle terug te krijgen. Dat is voor de zwangere én de zorgverlener fijn. Want beiden willen natuurlijk het liefste een prettige bevalling.

Een geboorteplan is geen eisenlijst

Een geboorteplan is níet een tot in detail beschreven scenario of een voorbeeld Youtube filmpje van je droombevalling. Het is ook geen eisenlijst richting je zorgverlener. Verwachtingen geven je namelijk een vals gevoel van controle. Wanneer je een heel specifiek plaatje van je bevalling in je hoofd hebt over hoe het moet gaan, laat je weinig ruimte over voor niet te voorkomen spelingen van de natuur. Als je bijvoorbeeld had bedacht om thuis in bad te bevallen, maar bij het breken van je vliezen blijkt je baby in het vruchtwater te hebben gepoept en het advies is om naar het ziekenhuis te gaan, kan dat heel erg vervelend zijn. Deze teleurstellingen kun je voorkomen door in je geboorteplan ook rekening te houden met wat er anders kan gaan.

Je kan misschien de situatie of wat er gebeurt niet kiezen, je kan wél kiezen hoe je ermee omgaat.

Wat zet je in je geboorteplan?

In je geboorteplan zet je jouw wensen over hoe jij graag zou willen bevallen. Denk aan:

Wie wil je erbij hebben?
Waar wil je bevallen?
Wat voor pijnstilling wil je?
Hoe wil je bevallen? Uit bed, of in bad, muziek of niet, foto’s of niet?
Wil je veel mensen of juist weinig?
Hoe wil je dat mensen met je communiceren?
Wil je veel uitleg of juist niet?
Welke medische handelingen wil je op voorhand besproken hebben?
Wat wil je met de placenta doen?
Hoe wil het eerste contact met je kindje?
Welke voeding ga je geven?

Probeer het geboorteplan niet langer dan 1 A4 te maken, dan is alle belangrijke informatie in één opslag te zien (zie hier een voorbeeld van een geboorteplan op de website van het KNOV). Je kunt het opschrijven, printen, of zelfs een mooi visueel geboorteplan maken als je dat leuk vindt!

In je geboorteplan geef je dus aan wat belangrijk voor jou is, want een zorgverlener weet dat niet altijd. Maar probeer ook ruimte te houden voor onverwachte gebeurtenissen, en denk ook na over wat je zou willen als het allemaal anders loopt. Een goed geboorteplan kan je helpen jouw ervaring te verbeteren, onrealistische verwachtingen te voorkomen en teleurstelling te minimaliseren. Wanneer je jouw geboorteplan bespreekt met alle betrokkenen kun je ook eventuele conflicten of miscommunicatie tijdens je weeën en bevalling voorkomen.

Bespreek je geboorteplan met je partner en zorgverlener

Het is belangrijk om je geboorteplan vooraf te bespreken met je partner en verloskundige of arts. Het helpt je de dialoog over jouw bevalling te openen en jouw bevalling, jóuw ervaring te maken! Je kunt dan afstemmen en checken of het een haalbaar en realistisch plan is. Ook voor je zorgverlener is het fijn om te weten wat jouw wensen zijn. Corine Verhoeven, klinisch verloskundige in het Maxima Medisch centrum zegt hierover: ‘Als klinisch verloskundige zie ik vrouwen pas vaak voor het eerst tijdens de bevalling. Dan is het toch geweldig als ze van tevoren duidelijk op papier heeft gezet wat ze wel en vooral niet wil! Soms lijkt iets niet belangrijk genoeg om over te beginnen tijdens de bevalling, maar heeft een vrouw er achteraf toch de balen van dat iets op een bepaalde manier is gelopen. Dan biedt zo’n bevalplan houvast voor een gesprek. Een vrouw kan tijdens de bevalling wel eens ‘uitchecken’, dan zegt ze ‘ja’ op iets waarop ze eigenlijk ‘nee’ wil zeggen. Als ik dan zeg: “In je bevalplan staat dit , weet je zeker dat je dat nu niet meer wilt?” Dan spreek je even een ander deel van ze aan, het cognitieve, en kunnen ze beter een weloverwogen keuze maken.’

Een geboorteplan kan je een fijnere bevalling bezorgen

Factoren die hieraan bijdragen zijn onder andere een persoonlijke controle, het hebben van realistische verwachtingen ten aanzien van de bevalling en zich goed voorbereid voelen helpen bij het hebben van een positieve bevallingservaring (Goodman et al., 2004; Taheri et al., 2018).

Childbirth Network en onderzoek naar het geboorteplan

Ondanks alle voordelen van het opstellen van een geboorteplan is het nog geen veelgebruikte methode onder zwangeren om zich voor te bereiden op de bevalling. Onduidelijk is waarom dat zo is. Is het geboorteplan nog niet bekend onder zwangeren of vinden ze niet nodig? Is het moeilijk om er een te maken? Geven zorgverleners wel voorlichting over de mogelijkheid van het maken en bespreken van een geboorteplan?

Ook weten we nog niet voldoende over hoe het precies kan helpen met controle, verwachtingen en het voorkomen van machteloosheid. Om meer te kunnen zeggen of het geboorteplan helpt bij een fijne bevalling moet er meer onderzoek gedaan worden. Volgend jaar zal hier binnen de afdeling Verloskundige Wetenschap ruimte en aandacht voor komen. In de tussentijd horen wij graag van jou: ga je een geboorteplan maken? Visueel of tekst? Wat zijn je ervaringen?