Leren van bevallingservaringen: promotie Marit van der Pijl

21 april 2023.

Op woensdag 15 maart 2023 verdedigde Marit van der Pijl haar proefschrift genaamd: Learning from childbirth experiences: The importance of respectful care and consent during labour and birth.

Een positieve bevallingservaring is belangrijk voor het welzijn van vrouwen, hun baby’s en hun familie. Wereldwijd is men er zich toenemend van bewust dat respectvolle zorg tijdens de bevalling een positief effect kan hebben op de bevallingservaring. Om te weten in welke mate vrouwen in Nederland de zorg tijdens de bevalling als negatief (niet respectvol) ervaren is hier in 2018 een onderzoek naar gestart, waar het proefschrift van Marit van der Pijl het resultaat van is.

Allereerst is een vragenlijstonderzoek uitgevoerd onder 767 vrouwen, waarbij werd gekeken hoe zij de omgang met zorgverleners tijdens de bevalling hebben ervaren. Hierbij was de meerderheid positief. Zo gaf 88% van de vrouwen aan dat zij altijd met respect zijn behandeld. Toch was er ook ruimte voor verbetering, met name op het gebied van eigen keuzes kunnen maken.

Het tweede onderzoek richtte zich op verhalen van vrouwen met een negatieve of traumatische ervaring met de zorg tijdens de bevalling. Deze verhalen werden gedeeld via de actie #genoeggezwegen van de stichting Geboortebeweging. In de 438 geanalyseerde verhalen werd een gebrek aan toestemming voor interventies vaak benoemd. Niet serieus genomen worden, zich niet gehoord voelen en een gebrek aan compassie kwamen ook veel voor. Dit zorgde vaak voor een gevoel van machteloosheid onder vrouwen.

Vervolgens is onderzocht hoe vaak negatieve situaties met de zorg voorkomen. Hiervoor is via social media een vragenlijst uitgezet onder vrouwen die in de afgelopen 5 jaar waren bevallen. Van de 12 239 vrouwen die de vragenlijst hadden ingevuld gaf 1 op de 5 aan een negatieve of traumatische bevalling te hebben gehad. 1 op de 3 had ten minste een vervelende ervaring met de zorg tijdens de bevalling. Hoe meer vervelende situaties vrouwen hadden meegemaakt, hoe negatiever de bevallingservaring. Als we kijken naar de meest voorkomende situaties zagen we dat 40% van de vrouwen vond dat ze in onvoldoende mate zelf keuzes konden maken, 30% vond de communicatie met zorgverleners niet optimaal, 21% ervaarde onvoldoende steun en 21% noemde een ruwe behandeling. Vrouwen die voor het eerst waren bevallen en vrouwen met een migratieachtergrond hadden vaker negatieve ervaringen met de zorg waar zij last van hadden.

Het vragen van toestemming voor interventies tijdens de bevalling is specifieker onderzocht met betrekking tot tien veelvoorkomende interventies. Onder de 11 418 deelnemers zagen we dat er het vaakst geen toestemming gevraagd werd voor het toedienen van oxytocine postpartum (48%) en episiotomie (42%). In sommige gevallen vonden interventies plaats ondanks dat de vrouw aangaf dit niet te willen; het meest bij bijstimulatie (2%) en episiotomie (2%). Er was grote variatie in hoeverre vrouwen het niet voldaan aan de toestemmingvereiste als vervelend ervaarden, variërend van 7%-31% bij niet gevraagde toestemming, en 67%-93% bij het uitvoeren van een interventie tegen de wens van de vrouw in.

Overkoepelend laten de resultaten zien dat ondanks dat de meerderheid van de vrouwen een positieve bevallingservaring heeft in Nederland, negatieve ervaringen met de zorg tijdens de bevalling vaak voorkomen. Daarnaast zien we dat er vaak geen toestemming gevraagd wordt voorafgaand aan interventies tijdens de bevalling. Respectvolle geboortezorg heeft daarom meer aandacht nodig.

Er moet meer bewustzijn komen voor het verschil in perspectief tussen zorgverleners en vrouwen tijdens de bevalling. Daarnaast is gepersonaliseerde en tijdige communicatie tussen zorgverleners en vrouwen in de zwangerschap belangrijk, zodat vrouwen zich zo goed mogelijk kunnen voorbereiden op de bevalling. Tot slot moet een positieve bevallingservaring erkend worden als een belangrijk aspect van de kwaliteit van zorg onder zorgverleners, in het gezondheidszorgsysteem en in de samenleving. Dit kan bijdragen aan het welzijn van vrouwen en hun baby’s en hun familie.