Helft zwangeren loopt risico op complicaties door het werk

7 februari 2023. In Nederland werkt de helft van de vrouwen met een laagrisicozwangerschap en 60 procent van de meerlingzwangeren onder onveilige omstandigheden. Het gaat dan om fysiek belastend werk, stress, lange en onregelmatige werktijden, lawaai, contact met infectieziekten of chemische stoffen. Daardoor lopen zij risico op complicaties zoals miskraam, vroeggeboorte, laag geboortegewicht en hoge bloeddruk.

Dat blijkt uit onderzoek van de afdeling Verloskunde van Amsterdam UMC. Hoofdonderzoeker Monique van Beukering: ‘Werk is heel belangrijk, ook tijdens de zwangerschap. Het maakt je financieel zelfstandig en heeft een sociale functie. Maar zwangerschap doe je er niet zomaar even bij en vergt aanpassingen in hoe je je werk doet.’ Van Beukering is bedrijfsarts bij Zorg van de Zaak en onderzoeker bij Amsterdam UMC en deed met ‘Healthy work in pregnancy’ uitgebreid onderzoek naar werk tijdens de zwangerschap.¹

Zwaar werk en lange werktijden

In Nederland werkt negen van de tien zwangere vrouwen tijdens hun eerste zwangerschap, gemiddeld 30 uur per week. Ze werken het meest in functies in zorg en welzijn, gevolgd door pedagogische en dienstverlenende beroepen. Ongeveer zeven op de honderd zwangere vrouwen in Nederland bevallen te vroeg, vóór 37 weken zwangerschap. Dit risico stijgt naar tien op de honderd bij gezonde zwangere vrouwen die tijdens hun werk regelmatig 3 uur of langer staan, 5 tot 10 kilo of meer tillen of ander lichamelijk inspannend werk doen. Zwangeren die meer dan 40 uur per week werken lopen datzelfde risico.

Het gevaar van werkstress

Als je onder hoge druk werkt, veel deadlines hebt en meer dan 32 uur per week werkt, kan het geboortegewicht dalen met 150 gram. Dat is wat gewicht betreft vergelijkbaar met het effect van roken.²

Bij vrouwen die een twee- of drieling verwachten, is er sowieso al een hoger risico op vroeggeboorte. Wanneer zij meer dan 28 uur per week werken of avond- of nachtdiensten draaien, is hun risico op een te vroeg geboren kind twee tot drie keer zo groot. Dit risico wordt verder versterkt als er sprake is van werkdruk of lichamelijke belasting. Van Beukering: ‘Het gaat bij deze vrouwen ook om zeer vroeggeboren kinderen. Sommigen bevallen al voor de 32ste zwangerschapsweek.’

Schokkende cijfers

Het zijn schokkende cijfers. En dat terwijl Nederland uitgebreide regels en richtlijnen voor werkende zwangeren heeft, opgesteld door bedrijfsartsen, verloskundigen, gynaecologen en experts van het RIVM en de SER. Als zwangere vrouwen deze richtlijnen volgen, kunnen ze veilig doorwerken tot aan hun verlof. Maar helaas worden deze richtlijnen vaak niet toegepast. Van Beukering: ‘Slechts 15 procent van de werkgevers geeft voorlichting over risico’s tijdens het werk aan zwangere werknemers. Terwijl dit een wettelijke verplichting is, álle werkgevers zouden dit dus moeten doen.’

‘Een vroegtijdig gesprek met de bedrijfsarts voorkomt complicaties door werk bij zwangerschap’ – Monique van Beukering

Kiezen op elkaar

Er heerst hier een cultuur van kiezen op elkaar en doe maar normaal. Je bent zwanger, niet ziek. Dus doen we tijdens een zwangerschap gewoon wat we daarvoor deden. Ook omdat zwangeren zelf vaak niet weten wat daar de gevolgen van kunnen zijn.³ Zoals verpleegkundige Juul Schloen die tot aan haar te vroege bevalling 36 uur per week werkte.⁴ Of SEH-arts en bestsellerauteur Heleen Lameijer die via social media deelde dat ze met 30 weken zwangerschap rust moest houden omdat de baby niet goed groeide.⁵Haar bericht kreeg honderden reacties. Steunbetuigingen, maar ook vele vergelijkbare ervaringen.

Recht op preventief consult

Van Beukering pleit daarom voor een grotere rol van verloskundigen en gynaecologen in de advisering van werkende zwangere vrouwen: ‘Zij kunnen hun cliënten, bijna alle zwangeren, al vroeg in de zwangerschap adviseren naar de bedrijfsarts te gaan. In dit (preventieve) consult, waar ook alle zwangeren recht op hebben, bespreken de bedrijfsarts en werkende zwangere de risico’s van het werk. Zo’n vroegtijdig gesprek met de bedrijfsarts voorkomt uitval van de werknemer en complicaties in de zwangerschap door werk. Nu komen vrouwen pas bij de bedrijfsarts als ze klachten hebben en is het vaak al te laat.’

Aanpassingen voor het werk bij zwangerschap

Alle zwangeren hebben recht op anoniem en preventief advies door de bedrijfsarts.

Gezonde vrouwen (grote lijn):

1. Lichamelijke belasting:

Maximaal 10 kg tillen, vanaf week 20: maximaal 5 kg.
Niet te lang staan en lopen, afwisselen met zitten, vanaf week 20: niet langer dan 3 uur per dag.
Niet te veel bukken, hurken, knielen, geen inspannende houdingen.

2. Werktijden:

Maximaal 40 uur per week, en 9 uur per dag,
Vanaf week 20 geen nachtdiensten (wordt waarschijnlijk 12 weken, wat al in veel cao’s staat).
Pauzemogelijkheid (om tussendoor te rusten) of later beginnen of eerder naar huis gaan (1/8ste van de werktijd).

3. Werkstress zo veel mogelijk vermijden: gewoon relaxed kunnen werken.

4. Lawaai < 80 decibel.

5. Contact met infectieziekten (kinderen en zieke mensen) en giftige stoffen: er is een check nodig of en hoe dit veilig kan.

Vrouwen met een chronische ziekte, of met problemen in de huidige of eerdere zwangerschap:
Ga of verwijs naar de bedrijfsarts voor persoonlijk advies. Als je die niet hebt: bespreek werk met je verloskundige of gynaecoloog.

Meerlingzwangerschap

Gedurende de gehele zwangerschap geen lichamelijke belasting, avond- en nachtdiensten en stress.
Vanaf 20-24 weken: maximaal 4 uur per dag.
Je hebt recht op zwangerschapsverlof vanaf 30 weken, 4 weken eerder dan bij een eenling.⁶